De samenwerking start in 2014 met een stage voor Elvyre, die als sociaal assistente bij de gemeente Bohicon een groot deel van haar tijd besteedt aan het dagelijkse beheer van Saint-Camille. Saint-Camille is opgezet als psychiatrisch centrum, maar in de praktijk verblijven er ook mensen met een verstandelijke beperking.
Tijdens haar stage van ongeveer twee maanden maakt Elvyre kennis met onze verschillende woon- en werkvormen. Ze leert onze bewoners kennen en hoe we hen ondersteunen. Ze waardeert hoe we iedereen een rol geven in de leefgroep, hoe klein een bijdrage soms ook is. Het valt haar op hoe warm en respectvol iedereen met elkaar omgaat.
Ook in de atelierwerking en het begeleid werk, waar ze proeft van de gevarieerde daginvulling die we onze bewoners aanbieden, ziet ze hoe iedereen toch een steentje kan bijdragen. Dat wij overal de mogelijkheden zien van mensen met een beperking, staat in contrast met haar ervaringen in Bohicon, waar deze mensen vaak als een last ervaren worden, zo vertelt ze. Personen met een beperking worden er vaak nog verstopt in huis, zelfs vastgeketend.
Tijdens gesprekken met onze pedagogen, sociale dienst, directie en psychiater, vertellen we meer over onze visie, interne procedures en processen, maar ook hoe de zorg in Vlaanderen georganiseerd en gesubsidieerd wordt en hoe de sector voor personen met een beperking zich onderscheidt van psychiatrische ziekenhuizen.
Bezoeken aan Bohicon
In de daarop volgende jaren krijgen een paar collega’s de kans om mee te reizen naar Bohicon met de Zoerselse delegatie. Ze leren er de lokale cultuur en levensfilosofie kennen, en bezoeken uiteraard Saint-Camille, naast andere organisaties die een uitwisseling hebben met Zoerselse spelers.
Zo is er bijvoorbeeld het centre de promotion sociale, dat opkomt voor het welzijn van kinderen, vrouwen en personen met een fysieke beperking. Het verschaft materiële hulp, (schoolmateriaal, voedsel) en ondersteuning op vlak van gezondheid, maar is ook een veilig toevluchtsoord als dat nodig is. In het internaat voor dove kinderen krijgen dove kinderen en jongeren aangepast onderwijs en (woon)ondersteuning. En in openluchtschooltjes in de verschillende districten wordt in ‘volwassenenonderwijs’ voorzien, waar jongeren en volwassenen leren lezen, rekenen en schrijven.
Interessante inspiratie voor Saint-Camille biedt het tuinproject voor mannen met een fysieke beperking: daar wordt er geëxperimenteerd met het kweken van (Belgische) groenten, én van konijnen.
Ziek, maar geneesbaar
Van bij het eerste bezoek is duidelijk dat Saint-Camille sterk christelijk geïnspireerd is. God is er verantwoordelijk voor dat er zieken zijn – een psychische ziekte wordt vaak gezien als een straf van God of als ‘bezeten door de duivel' - , maar God zorgt er anderzijds ook voor dat er goede mensen zijn om de zieken te helpen en verzorgen. Iedereen die in Saint Camille verblijft, is ziek, maar te genezen volgens deze filosofie. Het gaat om een gemengde groep van mensen met een verstandelijke beperking en psychische problemen.
Frère Daniël, toeziend directeur in afwezigheid van de stichter Grégoire Ahongbonon, vertelt ons over de problemen waar ze in Saint Camille tegenaan botsen. Door de beperkte financiële middelen is het moeilijk om in basishygiëne voor de patiënten te voorzien, om gebouwen goed te onderhouden en machines of voertuigen tijdig te herstellen. Het centrum is volledig afhankelijk van schenkingen, de patiënten hoeven niet bij te dragen.
Er is evenmin veel ruimte om personeel te betalen. Er werken twee verpleegkundigen, van wie een de rol van psychiater op zich neemt. Daarnaast zijn het vooral ex-patiënten die mee instaan voor de dagelijkse zorg (medicatie, maaltijden, was) van de andere patiënten, evenals de zorg en organisatie voor de ambulante patiënten. De twee verpleegkundigen staan in voor het (medicatie)beleid, dat samen met Canadese vrijwilligers vanuit de stichting ‘les Amis de Saint Camille’ opgesteld en opgevolgd wordt.
Het idee van productieve ateliers zoals een moestuin, konijnenkwekerij, weefatelier, … is daarom heel waardevol om verder uit te werken. Ze zouden een gevarieerdere voeding kunnen bieden aan de patiënten, en/of winst uit de verkoop. Het activeren van de patiënten is een project dat we als Monnikenheide ter harte nemen en samen met Elvyre verder zullen uitwerken.
Konijnen
De realisatie van een klein tuintje en een konijnenproject, samen met het maken van geweven bedden, zijn de eerste stappen die we hierin samen zetten.
Een tuinproject blijkt voor Saint-Camille niet zo voor de hand liggend, bij gebrek aan een geschikte, afgebakende locatie die niet te schaduwrijk is. De investering in het weven van bedden slaat wel aan: enkele patiënten maken bedden voor intern gebruik of om te verkopen. Weven op kleine weeframen levert daarentegen geen verkoopbaar product op.
Vooral het kweken van konijnen blijkt erg succesvol. De verkoop van de konijnen verloopt goed en de patiënten hebben af en toe iets extra op het menu. Bovendien zorgt de konijnenkwekerij voor een kleine mentaliteitswijziging: waar de inwoners van Bohicon voorheen niks wilden weten van producten uit Saint-Camille, komen ze wel konijnen kopen en bouwt de kwekerij snel een goede reputatie op.
Enkele jaren later helpen we, samen met Bethanië (zie verder), een naaiatelier op poten te zetten. De productie van draagtassen levert verkoopbare producten op én een zinvolle bezigheid voor de patiënten. Wie nog niet kan naaien, leert misschien een vaardigheid die van pas komt bij de re-integratie in het gewone leven.
Sensibilisering
We brainstormen van in het begin ook over de rol die Elvre als sociaal assistente opneemt. Een belangrijk luik is de uitstroom van patiënten en het opvolgen van deze mensen via ‘ambulante’ hulpverlening. Thuisbegeleiding en sensibiliseren in de gemeenschappen was in de beginjaren van onze samenwerking nog onbekend. Elvyre werkte intussen een sensibiliseringscampagne uit, waarmee ze in de districten en in scholen op bezoek gaat. Ze geeft met kennis van zaken uitleg over de gevaren van alcohol en andere verslavingen, die kunnen leiden tot psychische problemen. Informatie als eerste stap richting preventie om opnames in Saint Camille te voorkomen.
Bethanië
Vanaf 2017 stapt ook Bethanië GGZ, de zorgverlener voor mensen met een psychische nood, als partner mee in het Bohicon-verhaal. Medewerkers van Bethanië reizen tevens mee met de Zoerselse delegatie. Samen met Elvyre werken we de sensibilisering uit en pogen we de beeldvorming over en begeleiding van personen met een beperking of psychische kwetsbaarheid te verdiepen.
Een tweede stage van Elvyre heeft zijn zwaartepunt in Bethanië, al maakt ze uiteraard van de gelegenheid gebruik om ook nieuwe projecten van Monnikenheide, zoals woning De Bast en de Werkplaats voor semi-industrieel werk, te leren kennen.
Hygiëne
Bij de jaarlijkse of tweejaarlijkse bezoeken in Bohicon stellen we jammer genoeg vast dat het welzijn en de veiligheid van de patiënten onder druk staan door het gebrek aan basisvoorzieningen. Mannen en vrouwen verblijven er door elkaar, waardoor wel eens grensoverschrijdende situaties plaatsvinden. Ook de toiletten en douches laten te wensen over. Een investering dringt zich op. We starten met nadenken over het verbouwen van het sanitair en het beveiligen van de gebouwen zodat mannen en vrouwen apart kunnen slapen.
Door de coronapandemie konden de bezoeken in 2020 en 2021 helaas niet doorgaan. De renovatie van de toiletten en het keukengebouw is gelukkig wel van start gegaan.
2023: verrast door enkele verbeteringen
In november 2023 kunnen opnieuw enkele collega’s van Monnikenheide-Spectrum en Bethanië ggz op werkbezoek naar Bohicon. Tijd om een stand van zaken te maken na enkele jaren onderbreking. Ze worden toch wel aangenaam verrast door enkele belangrijke verbeteringen.
Hoewel de personeelsbezetting nog mijlenver af staat van wat we in België gewend zijn, is de omkadering wel toegenomen. Vooreerst is er nog steeds Elvyre – we zijn er ons van bewust dat haar blijvende inzet voor de continuïteit in onze samenwerking zorgt. Daarnaast zijn er een verpleegster en een verpleger die consultaties doen, en een zorgkundige die medicijnen toedient.
Zij worden sinds 2022 ondersteund door een psychiater die twee keer per maand uit de hoofdstad Cotonou komt voor een dag van consultaties: de betrokkenheid van deze gedreven jonge arts is uiteraard een grote stap vooruit. Met name de delegatieleden vanuit Bethanië ggz hebben tijdens het werkbezoek met dit medisch & verpleegkundig team de basis gelegd waarop voort kan worden gebouwd, bijvoorbeeld aan verfijndere diagnoses en een snellere afbouw van medicatie.
Voorts is er een administratieve ploeg van een zestal personen plus een ‘econome’. Het blijft voor ons een bijzonder gegeven dat bijna al deze mensen ex-patiënten zijn, volgens de filosofie van de oprichter dat het centrum zoveel mogelijk wordt gerund door ervaringsdeskundigen. De Canadese organisatie heeft, conform haar eigen statuten, de samenwerking na vijf jaar stopgezet.
%20en%20dr%20Jan%20Schrijvers%20met%20bijschrift.jpg)
In het residentiële gedeelte waar op dat moment 175 patiënten voor langere tijd opgenomen zijn, is de komst van Cosme als activiteitenbegeleider (sinds zomer 2023) een opvallende vernieuwing. Hij werkt deeltijds: enerzijds biedt hij activiteiten aan zoals muziek en dans, spelletjes, educatieve en/of ontspannende filmpjes, en anderzijds geeft hij psycho-sociale educatie (vb. hoe omgaan met een persoon met psychische kwetsbaarheid) aan mantelzorgers en patiënten die weldra naar huis terugkeren.
Voor ons is de ondersteuning van Cosme een belangrijk aspect : we voorzien hem van materialen zoals gezelschapspellen, muziekinstrumenten, een ‘babyfoot’ (‘sjotterkas’) 'handmade in Benin' en extra stoelen voor de activiteitenruimte, en engageren ons er ook toe zijn salaris te betalen.
Begeleiding zoals wij dat kennen, is er voorts niet. De aanwezigheid van een familielid als ‘garde-malade’ wordt aangemoedigd. Enkele ex-patiënten staan in voor het koken, wassen en schoonmaken, en ook stabiele patiënten nemen veel taken op: portier, beheer van de konijnenkwekerij, wat groenten kweken in bakken op poten (alternatief voor de tuin die niet lukte), kleding aanpassen en herstellen, zorgen dat iedereen dagelijks onder de douche gaat, tot zelfs de bedeling van de medicijnen toe. Ook in België worden ervaringsdeskundigen naar waarde geschat in de geestelijkegezondheidszorg, maar hun inzet gaat in Saint-Camille – deels vanuit de filosofie, deels noodgedwongen - veel verder.
Infrastructuur
Op het vlak van infrastructuur zijn er eveneens verbeteringen: zo goed als iedereen heeft nu een bed met een dikke matras met een goed afwasbare hoes. De materialen lagen klaar om de bedden van muggennetten te voorzien en muggengaas voor de ramen te zetten. Zo kunnen de luikjes open blijven ’s nachts voor verluchting, en zijn patiënten die niet kunnen omgaan met een muskietennet toch beschermd.
Een lastig punt blijft het sanitair: het is er nu wel, maar ligt er vuil bij. Er zijn patiënten die hun behoeften doen waar het niet hoort, wat bij gebrek aan personeel niet altijd tijdig gemerkt wordt. Terwijl de delegatie in Benin is, koopt ze daarom meteen een hogedrukreiniger en toont hoe die gebruikt moet worden. We hopen dat dit de schoonmaakploeg nieuwe moed geeft om douches en toiletten schoon te houden.
We begrijpen helemaal dat Elvyre droomt van een betegeld binnenplein. Nu bestaat dit nog uit de typische aangestampte rode klei – op zich niet uitzonderlijk hier in Benin, maar in het regenseizoen toch verre van ideaal. Een eerste offerte viel echter veel te duur uit; Elvyre is nu op zoek naar een goedkopere aannemer of oplossing.
Met dit werkbezoek is onze overtuiging aangescherpt dat het de moeite loont kennis uit te wisselen met het centrum en de levenskwaliteit van de patiënten verder te verbeteren.
Stage Elvyre en Cosme
Met veel plezier ontvangen we dan ook Elvyre en Cosme in juni 2024 voor een stage van ruim drie weken. Gedurende tien werkdagen doen ze kennis en inspiratie op in verschillende afdelingen van Bethanië, en vervolgens brengen ze tien dagen door op Monnikenheide en in Spectrum. We plannen hun dagen stevig vol om hen zoveel mogelijk te laten zien en beleven: ze brengen tijd en doen mee in ateliers en woningen, nemen deel aan een paar evenementen, brengen nog enkele informatieve bezoeken... 'Un programme chargé', een vermoeiende drie weken die tegelijk hun energie en motivatie aanwakkeren om ook in Saint-Camille een en ander - uiteraard aangepast aan de situatie - uit te proberen.
Meer weten?
Er verscheen in mei 2021 een interview met collega Leen Willems over onze uitwisseling met Bohicon in Handiscoop.
Op de website van de gemeente Zoersel staat meer informatie over de stedenband, met ook een overzicht van de projecten in Bohicon. Langs deze weg konden wij ook al een paar keer een subsidiebedrag verwerven. Dit geld werd onder meer besteed aan activiteitenmaterialen, een grote afsluitbare kast, en medisch materiaal zoals bloeddrukmeters, medicatiedoosjes en weegschalen.
https://www.zoersel.be/leven-en-welzijn/internationale-samenwerking/zoerselse-projecten
Tijdens haar verblijf in 2015 kocht Leen typische Afrikaanse spullen. Deze werden op Monnikenheide verwerkt tot een MSST verhaal waarmee we de bewoners kunnen betrekken bij het uitwisselingsproject.
