‘Je kan een sport kiezen die je leuk vindt, en dan kan je daar je energie in kwijt. Het is goed voor je lichaam’, weet Kelsey. ‘Je blijft er fit van. Ik heb minder pijn aan mijn nek en ik ben afgevallen’, vertelt Kurt.
Bewegen is leuk en goed voor je, gelijk hebben ze. Waarom dan toch bewegen mensen met een verstandelijke beperking vaak weinig? Daar zijn veel redenen voor. Vaak werpt hun lichaam drempels op, met onder meer evenwichtsstoornissen of een beperkt oriëntatievermogen. Velen hebben ook een fysieke beperking met spasticiteit of ongecontroleerde bewegingen, verminderde oog-handcoördinatie, minder beweeglijke gewrichten, minder energie en een beperkte basisconditie, pijn en ongemak.
Mogelijkheden inschatten
Daarnaast leiden een beperkt ziekte-inzicht of het niet volledig accepteren van hun beperking ertoe, dat ze hun beperkingen maar ook mogelijkheden slecht inschatten, wat ook demotiverend kan werken.
En tot slot zijn er ‘maatschappelijke’ drempels zoals weinig toegankelijke infrastructuur, een beperkt budget dat grotendeels opgaat aan zorg, vervoersperikelen.
Als deze factoren ertoe leiden dat iemand minder gaat bewegen, krijg je een zelfversterkend effect: wie weinig of geen ervaring heeft met bewegingsactiviteiten, gaat minder vaak spontaan een bewegingsactiviteit kiezen.
Welbevinden
Nochtans is wetenschappelijk bewezen dat bewegen veel voordelen heeft voor deze doelgroep, mits activiteiten op maat worden aangeboden in een sfeer van vertrouwen. Enerzijds helpen bewegingsactiviteiten om hun beperking te leren accepteren, ermee om te gaan (coping) en – belangrijker nog – hun mogelijkheden te leren kennen en meer te benutten, ook in hun dagelijks leven.
Anderzijds heeft beweging ook een groot effect op het psychologisch welbevinden. De succeservaringen en leerprocessen die worden doorgemaakt in de sportieve activiteit, geven het zelfvertrouwen en zelfbeeld een stevige boost. ‘Soms is het wel een uitdaging om te proberen of iets lukt, en dan denk je: hèhè, dat kan ik’, zo verwoordt Kelsey het. Wie een bewoner tegenkomt die net een geslaagde beweegactiviteit achter de rug heeft, krijgt zeker een trotse opmerking te horen. Bewegen draagt bij aan een growth-mindset waardoor mensen ook in andere situaties moeilijkheden minder snel uit de weg gaan. Daarnaast worden het lichaamsbesef (bewustzijn van ledematen, oriëntatie in de ruimte en tegenover anderen) en de oog-handcoördinatie gestimuleerd.
Omgaan met stress
‘Als ik kan gaan pingpongen, kan dat wel deugd doen. Dan word ik rustig, meestal’, vertelt Davy. Sporten helpt om te ontspannen en om te gaan met stress, nervositeit en moeilijke gedachten. Het brein maakt verscheidene neurotransmitters aan als je beweegt: endorfine (antistresshormoon), dopamine (beter humeur, welbehagen, aandacht) en serotonine (beter humeur, meer zelfvertrouwen en impulscontrole). Zo verbetert het psychosociaal welzijn. Het kan ook een stimulans zijn om tijdig hulp te durven vragen, zowel tijdens de beweegactiviteiten als daarbuiten.
En dan zijn er uiteraard de voordelen voor de fysieke gezondheid. Net als bij mensen zonder een beperking vermindert het risico op hart- en vaataandoeningen, krijg je een gezond(er) vetpercentage, verbetert de algemene basisconditie... Een bijkomende voordeel is bijvoorbeeld dat ze hun zogeheten ‘range of motion’ of bewegingsbereik uitbreiden en dus meer bewegingen aankunnen, wat handig is bij dagelijkse handelingen zoals zelfstandig eten of aankleden. Doordat de spierkracht verbetert, kan ook het valrisico verminderen.
Multidisciplinair
Het mag duidelijk zijn dat het de moeite loont om een bewegingsbeleid uit te werken, liefst in een multidisciplinaire aanpak. Bij Monnikenheide-Spectrum reiken bewegingscoördinatoren of -begeleiders in bewegingsateliers allerlei activiteiten aan: netbal, dansen (ook zit- en rolstoeldansen), yoga, balspelen, krachtoefeningen, bewegingsspelen, senior-move voor de oudere bewoners, badminton, zwemmen… ‘Sommige van onze bewoners zijn geneigd te blijven zitten als we hen niet stimuleren, maar bij de activiteiten doen ze wel mee, dus dat werkt zeker stimulerend’, vertellen de woonbegeleiders.
Bewegen gebeurt meestal in heterogene groepen. Zo kunnen mensen elkaar helpen en uitdagen, en breiden ze hun sociale vaardigheden uit. In groep bewegen is voor velen ook motiverend(er) om mee te doen. Af en toe nemen we deel aan competities of extern georganiseerde sportdagen, in een vriendschappelijke, vaak feestelijke sfeer: denk aan Nekarea (netbal) of de Special Olympics (allerlei sporten).
Dagelijks bewegen
Ook buiten de beweegateliers worden de cliënten ertoe aangezet om te wandelen, fietsen, petanquen, kubben... of om in beweging te blijven in hun dagelijkse taken. En uiteraard spelen de kinesitherapeuten ook een belangrijke rol. Zij ondersteunen cliënten met een ernstig meervoudige beperking in het bewegen via individuele therapie en versterken hun mogelijkheden.
Tot slot zoeken de begeleiders en de sociale dienst samen een toffe sport en leuke club (en vervoer erheen) wanneer een cliënt in clubverband wil sporten. Verschillende van onze cliënten genieten van dit inclusief sporten en leggen hierin mooie trajecten af. Een medaille halen in een wedstrijd is de kers op de taart.
Kortom, het activeren van onze bewoners en cliënten is een multidisciplinaire, gezamenlijke verantwoordelijkheid waarbij ieder zijn steentje bijdraagt om de kwaliteit van leven verder te versterken.
Jens Van Hal, ergotherapeut en bewegingscoördinator Monnikenheide.
